Фейзудин Нагиев

Т1ЕБИАТДИ МЕРДДИЗ ПАЙДА ЛИШАНАР...

Сифте гафунин чкадал

***

Зи уьмуьр зи шиират я,

Тапан ц1алц1ам ц1ар к1андач заз.

Дуьнйа хийир-шийират я,

Гьич пад кими кар к1андач заз.

Са ц1ар жуьгьен, са ц1ар я верг,

Са ц1ар чч1ак, са ц1ар я серг,

Дустар гумрагь, душманар терг

Жеда. Чара шарр6 к1андач заз.

Гаф къалхан я зи, гаф я тур,

Гьич ханач за гьахъдан хатур,

Садаз гардан, садаз ютур

Пайдай куь сувар к1андач заз.

Са япалух ац1ай жибин,

Кесек кьван я дереж вичин,

Пагь! Аламат! К1еви я чин –

Гьич ахьтин дустар к1андач заз.

Дуьнйа шад туш, зунни туш шад,

Гьамни зунни бахтсуз я мад.

Явшан я зи уьмуьрдин дад,

Буш хъуьруьн-барбар к1андач заз.

Куьк межлисра лабар туш зун,

Ина-ана чамар туш зун,

Зун шаир я, бейкар туш зун,

Хатурдин кар-т1вар к1андач заз.

И дуьнйадин пис-хъсан чиз,

Лагь, бес гьик1 шад хьурай Фаиз..?

П1уза – темен, сара к1асиз

Гьич кьилел жабар7 к1андач заз.

2001.

Т1ЕБИАТДИ МЕРДДИЗ ПАЙДА ЛИШАНАР

***

Т1ебиатди мерддиз пайда лишанар,

Гьар ухшардин дуьшуьш жеда инсанар.

Ухшар жеда гьайванризни къушариз,

Ухшар жеда набататриз, тарариз.

Ухшар жеда дагъларизни къванериз,

Ухшар жеда вац1аризни гьуьлериз…

... Т1ебиатди мерддиз пайда лишанар:

Ада вичиз ухшар гъида инсанар.

1982.

***

Булахрилай вилерин

Кьил къачузва накъвари –

Тухуз вац1ар дердерин

Залан туькьуьл йикъари.

Къаб ац1узва терездин –

Дердерай рик1 ац1узва.

Гьар накъвадин туьрезди

Чинал хвалар ат1узва.

Вахт уьмуьрдин сунт ят1а

Тимталчидин гъилевай?

Къванцин къаяб суй ят1а

Кус к1евнавай рик1евай?

1982.

***

Зун тар я. Тар. Зи дувулар чилева,

Зун и чилел гьи алемдин тум ят1а?

Таз ч1авалай ажеб сир зи гелева,

Рик1евайди гьи ялав, гьи гум ят1а?

Звел зи к1ук1 дувулрилай фараш тир,

Каинатдихъ ада зи тан ялзавай.

Дувуларни чилиз физвай явашдиз,

За къайгъусуз жегьил уьмуьр гьалзавай.

Дувулни к1ук1 бягьсинава дат1ана,

Атана зун са тедбирдив агакьна.

Цавуз лув гуз, дувулдихъай ат1ана,

К1ан тир кук1ваз регьятдаказ алакьна.

Амма чили куьмек гана – к1ват1на гуж,

Дувул ялна вичин пурпу бедендиз.

Тар са беден я! гъавурда гьатда вуж?

К1ук1 ялзава т1уб-т1уб чилиз, кемендиз…

Гьа ик1 руьгьда кьве гуж ава дат1ана

Битмиш жезвай цавун – чилин арада.

Каинатдин сирер, лагь, ни кьат1ана

Лап девирар турт1ани са харада?!

Са вахт къведа – дувул фида деринриз,

Зи к1ук1ни кваз хайи чили туькьуьнда.

Ак1урай цил – ц1ийи къелем – луьк1уьнда,

Зи сур хьайи к1анч1 пешерив серинриз.

6.02.1982.

***

Зун сят я. Зун къурмишнава Халикьди.

Зай вахт физва – легьзед тварар – зарбада.

Акьалт1да къум – сят элкъуьрда кьиллихъди.

Гуьзетда мад къум фидалди Зурбада.

Мад сятини зарб легьзейриз жавабда.

Анжах за ваъ, масада Вахт гьисабда.

1982

***

Къапунай – къаб

Пиришдай – пириш

К1ерецдай – бук1уш

Акъатдат1а гьик1,

Уьмуьрди вичин гьалзава ериш.

Зун акъатна хъиредай

Бубадинни дидедин.

Зи хъиредайни акъатна зи веледар.

Анжах тахьуй пч1и хвех,

Тамукьдайвал чка буш

Зи халкьдин рекье.

1980

***

Зи тебятни т1ебиат хьиз вагьши я,

Галукьнавач меденатдин т1егъуьн захъ.

Зи дамарар серт вац1ар хьиз дили я,

Зи ашкъини сел я кьвет1ер эгъуьндай.

Зун кьуьгъуьр я анжах цацар терсинин,

Сух хьанва зи абур рик1из, мефт1едиз.

Зун сагьиб я бахтсуз хьайи ирсинин,

Зи мес-кьулни элкъвенва бед магьфедиз.

Заз четин я кьуьгъуьрарин арада,

Артухлама мадни цацар сухзава.

Чарадан дерт даим куьлуьз аквада,

Кашинд – каша, тухди даим тухзава.

Фана дуьнйа! Гьи касдин кьил акъатна

Вай? Чир хьана низ ви сирер, адалат?

Шумуд михьи рик1 буьгьтендик акатна,

Шумудаз ви кьисмет хьана хажалат...

1985

Синагъ

Ракь пуьрчуькьна, вер гана, ракь акъажна.

Ракь ифирна. Йад гана, ракь туьхуьрна –

Гьулдан хьана.

Гьар патахъ мад ак1ажна,

И пад-а пад гатана, ам авагъна,

Адал вири тежрибаяр синагъна –

Жалгъадилай хана. Адан эхирна.

Зурба тир чарх гатаз даим харари,

Гагьни гьатиз мурк1адин терс къармахра,

Гатариз ц1ай къуриз къизмиш ракъари,

Зулари ам чуьхуьз марфад булахра,

Йисарикай даиматда гум хьана,

Чархарикай к1вахьиз, ц1раз къум хьана.

Эй, инсан, ви меце гьикьван ц1ай ава!

Эй, инсан, ви рик1е гьикьван къай ава!

Гагь ви гафар селлер жезва гатфарин,

Гагь къурзава харар вуна гафарин.

Т1урфанарни чайгъунар – ви агьарар,

Эгъуьнзава на фурарни дагьарар.

Инсан ракь туш, я къванни туш, гьулдан туш,

Ам назик са цуьквед рик1 я. Жуван хуш

Са гаф лагь на. А гаф валди элкъведа,

Вун рик1ера хуш мугьман яз къекъведа.

Мадни, килиг, жуваз ч1уру кар жеди:

Сирке туьнт хьуй – къапуниз зарар жеди.

2004.

***

Пелен юкьвай ч1угунва биришар дерин,

Ат1анвай туьнт селлери уьмуьрдин серин.

Чинал, ник1е, вахтунин туьрезди гьар сан,

К1ват1из шазан бегьерар, цазва даим цан.

А кьуьгъвера – биришра, чинин хам ник1е,

Тум цазва чи кьисметди, инам таз рик1е.

Ник дигизва вилерин накъвад селлери,

Рик1и гузва чимивал сирлу ц1ирериз.

Руьхъ жеда и чиле чун, квахьдач хьана цуьк1.

И чиликай хкатда гьар сад хьана цуьк.

1981.

***

Чун, инсанар, тарар я

Багъда авай девирдин.

Уьмуьр зурба базар я,

Авач ише тефирди.

Муьшт1ери я Ажални

Хкягъзавай гьавая.

Гудач легьзе мажални,

Ваз к1ани кьван гьарая.

Тарци емиш тагъайт1а,

Серин кьванни гуда хьи.

Кьурай са хел жагъайт1а,

Чим патални куда хьи.

Амма гьинва инсанар

«Зун агъа я!» – лагьайбур…

Кьисмет тахьай игьсанар,

Са чим кьванни тагайбур…

1995.

***

Налугьуди, гатун секин йифериз

Тарар зурба ч1алкъушариз элкъвезва.

Кьец1ил чиле вил экъуьриз, эвериз,

Яраб, яраб, тарар, куьн куьхъ къекъвезва…

Къармахар хьиз т1арамарна дувулар,

Цавар к1евдай лувар – къара булутар.

Хкатзава кузвай гъетер – ц1акулар,

Къвазва чилел ракьуц1 хьайи умудар.

Ина, цава эсиррин гуьруьш я,

К1анибурни багърияр туьш хъижезвай...

...Ц1айлапанни, белки, цавун бириш я,

Рекьидалди мад уьмуьрдиз хъуьрезвай...

1988.

***

Жив капал кьуна, к1анхьана рахаз,

Амма хам ц1верек1 йад жезва ц1раз.

Заз уьмуьр гузвай чимеди рик1ин

Рекьизва ц1верек1…

Гьик1 хуьн?

За гьик1ин?

1981.

***

Велед хазва – амач лайлай,

Кьейи касдихъ – ишел, дуьай.

К1анивилин амач бендер,

Бул хьанва къе патан дердер.

Мани амач, амач хъуьруьн,

Т1ални сад туш к1валин, хуьруьн.

Мукьвалзава варцар, ракъар,

Кутаз кьакьан цавук гурар.

Дувулрихъай кьакъатзава,

Гьарма санихъ акъатзава

Ятабар хьиз квахьнавай муг.

Гьинва зи накьв? Гьинва зи руг?

1990.

Алпандин суракьда

Ялвар ийиз, рик1 эцигна цацарал,

Алпанвидин вилер хьана цаварал.

Шумуд т1варар дегиш хьана чилерал

Вилиганар дегишдайвал вилерал.

Аллагь сад я, т1варар адан пара я,

Ни чирна чаз: Гъуцни Аллагь чара я?

Гьар са диндихъ вичин сиясат ава,

Динар гзаф, анжах Аллагь сад ава.

Дин фигъил я лугьузвай гьар ч1алунал,

Залан пар туш илит1дай тур-зурунал.

Аллагьдин т1вар меце ваъ, кьуй, рик1е хьуй,

Бедендиз – чил, руьгьдиз цава дуьне хьуй.

Чи уьмуьрар Гьалалдинни Гьарамдин

Арадава. А менг я сих т1арамди.

Жуван чилед ериндаваз мугьмандин,

Чун цаварал суракьдава Алпандин.

1995.

***

Халкьар ажеб хьанва аси,

Садаллагьдихъ иман амач.

Пейгъамбардин михьи веси

Рик1еллай са инсан амач.

Миск1индава накьан угъри,

Арсузда вич къалаз дугъри,

Вич мац1ахай кепейугъли,

Адалай пак лукьман амач?

Ни гурай чи пакад жаваб,

Гаф – ц1алц1ам, кар тирла татаб?

Мерд бубадиз велед ятаб

Хьайла, къведай игьсан амач.

Фейзудинан веревирдер

Гьатна залан хьана бейтер.

Акъатна хак кьат1на кьенер,

Адалат гвай дуван амач.

1993.

Мегьеммед Ярагъидиз

Чи уьмуьр я дуван-минкир,

Тариф сад я – ахир хийир.

Фида вахтар, шумуд заман,

Т1вар михьи я Мегьеммедан.

Къе хквезва мад чи чилел,

Къе элкъвезва мад чи кьилел

Мегьеммед Ярагъид пак ван:

Лук1 жемир вун, эй мусурман!

Лук1 жемир вун гьич са ч1авуз,

Сажда ая Кьакьан Цавуз.

Михьиз хуьх на ви рик1, виждан,

Лук1 жемир вун, эй мусурман!

Ярагъи – чи руьгьдин лувар,

Ярагьи – чи диндин гурар,

Ярагъи – чи эдеб, иман,

Лук1 жемир вун, эй мусурман!

Диндин Мекке хьанва Ярагъ,

Мегьеммед я чи цава рагь.

Яб це! Яб це! – азандин ван:

Лук1 жемир вун, эй мусурман!

Лук1 жемир вун, эй мусурман!

1.11.1996. Ярагъ.

***

Гьим жегьнем я, гьим женнет я инсандиз

Чилелламаз къалурнава аллагьди.

Эхь, худади пайнава лап хъсандиз

Гьим жегьнем я, гьим женнет я инсандиз...

Гьар са бенде хас я вичин игьсандиз,

А дуьнйада кудач карди, гунагьди...

Гьим жегьнем я, гьим женнет я инсандиз

Чилелламаз къалурнава аллагьди...

1985

***

Цлал алай сятин акьраб

Даиматдин рекьевай,

Акъатзава кьилиз яраб

Мурадар ви рик1евай?

Вун, дат1ана ягъиз са чарх,

Гьа са рекье къекъвезва.

Язух инсан жедалди ярх,

Адал лув гуз элкъвезва.

Гьа са рекьер, гьа са дердер

Винни, зинни вилик ква.

Алчуд гъилел, яхъ на кьенер

Кьисметдин ви к1аник квай.

Эгер кьисмет хьайит1а гар,

Мурадрилай алатда.

Эгер гъамар хьайит1а пар,

Вахт жедалди аватда...

Цлал алай сятин акьраб

Даиматдин рекьевай,

Кьисметдин хьел ят1а яраб

Йиф-йугъди зи гелевай?

2002.

***

Эквни хъенни

Бягьсинава,

Гьуьжетдава.

Абуру дуьнйа, дуьнйадин чин

Дегишзава,

Теснифзава.

Ахвар кумай мич1ивили

Ракъинин нур гуьзетзава,

Хъендикайни экуьникай

Гагь йугъзава,

Гагь йифзава.

20.10.2004.

***

Зул атанва Одессадин паркариз,

Къавахд пешер – къизилар вуч бул я бул.

Ак1 жезва хьи, пулункай кьит дустариз,

К1вачик квайбур пешер ваъ, лап пул я пул.

Гьак1 тирвиляй, белки, чаз чи кесибвал

Са кич1 тушир. Жегьилвал чи девлет тир.

Эгер бахтни гьалнайт1а, агь, несиб, вал,

Деврангагьдиз ам чаз бахтлу билет тир.

Пеш хъпи жез уьмуьрдин къаз кьуразва,

Хквезва вал алукь тийиз: "Мад зул я!"

"Вуж я? вуч я?"– Зулувай за жузазва,

Жавабзава: "Бес, зун ви дуст Абдул я!"

Шаз хъпи зул къацу хьана хквезва,

Чир жезва заз, уьмуьр физва, мад зул я.

Мад элкъвезва кьезил хъпи гарариз,

Хъпи пешер тухузва мад яргъариз,

Пешер... – чарар, дустунлай заз хквезвай...

Гьар ц1арц1ени: "Бес, зун ви дуст Абдул я!"

1996

Зунни кпул

зун:

Саралаййиз зи кьулантар,

Кузва хьи на зи мефт, к1араб?

И вун хьтин «вафалу яр»

Мад алат1а чилел яраб?

Куьз хуьда на зун т1абуна?

Къачу девлет, зи пул, халум!

Зун рик1елай алуд вуна,

Кесиб я ваз зи къул, халум.

Алат залай, Кпулхалум!

кпул:

Иербурни ава валай,

Гьам жаванар, авайбур пул.

Анжах вун я ашна къулай,

Секинвилиз кван я Кпул.

Квез я, лагь, заз мални девлет,

Заз заридин зар хъсан я!

Ви манийриз ава къимет,

Гила сад я кьведан кьисмет,

Ваз зун хьтин яр хъсан я!

зун:

Бес хьурай! заз са яр ава,

Кьвед хуьдай захъ такьат авач.

Адахъ ашкъид ц1аяр ава,

Зи яр хьтин тават авач.

Йифди-йугъди вун зи к1ула,

Ик1 жедани, алат, залум!

Гьатиз кьама, гьатиз кьула

Жедачни к1ус галат, залум?

Азад ая зи к1ул, халум,

Алат залай, Кпулхалум!

кпул:

За чукурда ви яр к1валяй,

Зун галаз мес рекъидайд туш.

Зун квахьич ви юкьвай, рик1яй,

Ихьтин беден жагъидайд туш.

Герек туш ваз гьич маса кар,

Чи арада жедач масад.

Къедлай са зун жеда ви яр,

Хуш я заз ви к1алуб, жасад.

Кьведни жеда гила чун сад!

За гудач ваз йифен ахвар,

Кхьихь, шаир, жуван ч1алар!

2002.

Мад дуьнйадиз

Шумуд адиб, чин, гаф ава,

Керчек к1уддай хилаф ава,

Лугьуз жеч вахъ инсаф ава,

Гьахьтин залум зат1 я, дуьнйа.

Стхадини маса гудай,

Архадини хаса гудай,

Жавандавни аса гудай

Вун ажеб ламат1 я, дуьнйа.

Жегьилвилиз жегьил я вун,

Агьилвилиз агьил я вун,

Мурадризни са гьуьл я вун,

Кук1ур тежер кьат1 я, дуьнйа.

Дугъриди ваз ажуз жеда,

Игридан гаф къачуз жеда,

Камаллуди ялгъуз жеда,

Имансуз жаллат1 я, дуьнйа.

На саилдин гъил ат1уда,

На фаилдин кьил ат1уда,

Вакай, лагь, нин вил ат1уда,

Адилсуз мук1рат1 я, дуьнйа.

Инсанар гъиз ракъурна на,

Къванцин тарар ак1урна на,

Фаизан рик1 дак1урна на,

Вун алмасдин ат1 я, дуьнйа.

1999.

Жуваз сонет

Заз чизва а себеб, рик1из гузвай т1ал –

К1анивал я ви сирдашни, мидяйни.

К1анивилин къурбанд я вун – кузвай ц1ал,

К1анивал я ви къаргъишни, дуьани.

Ви к1анивал пай жеда, лагь, шумудаз,

Жерягь туш хьи, зайиф касдиз дарман гуз?

Буьркьуьдаз – экв, к1вачерин звер – шулудаз,

Язухдазни рик1-дурк1ун гуз, иман гуз?

Гъвеч1и рик1е дуьнйа тваз ваз к1анзава –

Т1азва ви рик1 гуьзелвиляй ац1ана...

Векьедизни баладиз хьиз чанзава.

На гайида ви рик1икай къванзава.

Чилелламай, таза лувар ат1ана,

Ваз руьгьери цавун аршдай ванзава.

1996.

***

Иеси я гьар сад вичин ник1е цайи бегьердин,

Бегьер битмиш хьайила чун бахтлу жеда, шад жеда.

Иеси я илан йиф-йугъ гьасилзавай зегьердин.

Рик1е чирагъ авай касдиз хъут1уьн цк1из гад жеда.

Иеси я гьар сад вичин ник1е цайи бегьердин.

Рекьер – гзаф, анжах кьве рехъ чи уьмуьрдин сефердин

Садаллагьди гьанва вилик: Хийир – Шийир (фад жеда).

Жува хкягъ, гьик1 кьат1изва ви акьулдин тегьерди.

Жуван силин т1унут1дихъ лап вече шткард дад жеда.

Иеси я гьар сад вичин ник1е цайи бегьердин.

Анжах хуррам кас акьада гьавурда чиг сегьердин,

Билбилрин нагъмадалди вун, т1ебиат сад жеда.

Рик1е регьим авай касдихъ, фагьум ая иердиз,

Гьар-гьамиша Аллагьдин пай – вичин к1усни йад жеда.

Иеси я гьар сад вичин ник1е цайи бегьердин.

2001.

***

Уьмуьр я вац1, вунни – гими

Кьве къерехни агудзавай:

Патан къерех – жуван къерех,

Вуч я артух – вуч я кими,

Вуч я мекьи – вуч я чими..?

Писни хъсан алчудзавай,

Папан къерех – жуван къерех

Агудзавай – къакъудзавай...

Хийир-шийир ийир чуьнуьх,

Я ам дуьздал акъудзавай.

1985

Зи мектебдин дустариз

Яраб, дустар, гьинриз фена рекьер чи,

А рекьера куьн гьибурухъ, нихъ гала?

Туьк1венани гатар, зулар, хъуьт1ер чи,

Абдулалим, Фазил, Файил, Шихбала?

Гьикьван хуррам тир а яргъал вахтара,

Гила, лагь, бес пака чи вил куьхъ гала?

Гьарнихъ фена, гьатна гъурбат яргъара,

Мирзешириф, Тажир, Аким, Шихбала?

Хъсанбур тир ат1угъай чи муаллимар.

Т1уб юзурдай: "Мийир вуна хих, бала!".

Хтайлани жезвач хьи бес малумар,

Мимерзани, Рамиз, Рейфу, Шихбала?

Чахъ муаллимар Балафенди, Рамазан,

Баламирзе гала, жедач ч1их, бала.

Агъабала, Абдулвагьид я масан,

Абуруспен, Музафарни Ших гала...

Лагь, гадаяр, ихтин дустар нихъ гала:

Къазанфарни, Энвер, Камил, Шихбала?

Рик1ел хкиз жуван багъри бинеяр,

Чун гъурбатра жезва къе дарих, бала.

Рушарикай хьанва бахтлу дидеяр,

Перженхалум, Тамаматни Гьуьруьзат,

Сунахалум, Саиматни Муфрижат…

Абуркай чаз садни гьатнач, Шихбала.

Аял вахтар ахварраваз хтайла,

Элягъзава зи рик1елай пих, бала.

Гьар сеферда гару дак1ар гатайла,

Ак1 жезва, я Шингъар, Дасим, Шихбала?

1980

Секинвал

Гьар дуьнйадиз ава вичин кьет1ен, сирлу секинвал.

Гьар дуьнйадин секинвиле ксанва лал серинвал.

Лалвал хьайи гьак1 чпикай ванерилай къецелай

Ванер ава мад садрани рахаз техжер мецелай.

Ванер ава хун тавунвай, вил алай мад рухвада,

Са ч1ав къведа, къукърум хьана абур цавув рахада.

Чара жер туш а ванерин гьим лалвал, гьим эркинвал,

Гьавиляй гьар дуьнйадава вичин кьет1ен секинвал.

Зурба бушвал, генг пч1ивал Ац1айвили рухвазва,

Каинатдин ванерикай а Секинвал хразва.

1992.

***

Шумуд гъилер зун жезват1а тикрар?

Бедендик кумаз Каинатдин гар?

Шумудра фейи девиррин вилик

Дувулар квай зи деринра чилик.

Гагь цаз хьана за, гагь гуьз хьана ник.

Садбур агал жез, ахъа жез варар,

Зи рекье хьана ц1аярни йатар.

Зун тар тир зурба, эсил къадим тар.

Зи иладар тир Атарни Ватар.

За инсанриз бул гайиди я ем,

Зи серинрикни кутурди я дем.

За инсанриз бул гайиди я чим.

Зи серинрикни кутурди я ким,

Лацу цифери гъайиди я чиг.

Кинарайд я за жегьил мекериз,

Мелгьем хьайид я шумуд рик1ериз.

Баятарнач за зегьметчидин къул,

Гадарна за цил, гана за дувул,

Битмишна кьилер, дигмишна къуьлер.

К1валахна даим, тахьана кагьул,

Къацу авуна чуьллерни кьерер.

Паяр гана за гъуцариз жуван,

Бейкеф авунач я Пан, я Алпан.

Ат1ана зи тан къванерал хци,

За ем гайидан хтулди, хци...

Терг жез, эрелна са шумуд девир,

Тикрар хъхьана шумудра уьмуьр,

Шумуд гъилера хъхьана циц1и.

Гагь кьуьзуь я зун, гагьни я жаван,

Чилни, йадни цав чида заз жуван.

Ра гьуцран нурар кьилеллама зи.

Вири уьмуьрар рик1еллама зи:

Зун векь тир ч1аван.

Зун лекь тир ч1аван.

Зун раг тир ч1аван.

Зун руг тир ч1аван.

1999.

***

«Кваз кьазвач, бес, на арабрин панагьар»,–

Бязибуру зак гунагьар кутазва.

За вучда кьван, зи п1ирер, зи аллагьар

Зав гьамиша лезгидалди рахазва.

1996.

***

Мич1ивиляй экуьвилиз гузва лув,

Амма мич1ен чилина зун гьатзава.

Зи сирдашар зун тек туна катзава,

Кьабул, гъуцар! За къурбанддиз гузва жув.

Мич1ивиляй экуьвилиз гузва лув.

Анжах са лув экуьвилик акатна,

Зи лацу лув, ада вичелд ч1угвазва.

Чил къазуниз лувар цава акьазва,

Эхир чилел аватда зун галатна.

Анжах са лув экуьвилик акатна.

Эхирни лув мич1ерикай хкатна,

Кьве луву зун экуьвилиз тухузва.

Сад лацуди, муькуь лувни ч1улавди,

Кьвед агуддай це, я аллагь, къуват на!

Эхирни лув мич1ерикай хкатна.

Лугьузва чаз Садаллагьди – Чиравди:

«Кьабулмир гьич кич1евални ажузвал!»

Йугъди-йифди гьа са гафар дугьузва:

«Къакъатайди сад хъийида ялавди!» –

Лугьузва чаз Садаллагьди-Чиравди.

Къакъатайди сад хъийида ялавди,

Чун ялавдин веледар я, Алпандин.

Муьт1уьгъдайд туш чун гъейридан дуванди,

Четинвилер куьнуь я чаз къилавдин.

Къакъатайди сад хъийида ялавди.

1994.

***

Хурушум бере.., чилиз ракъини

Гузва мегьрибан эхиримжи п1агь.

Нурар галк1изва къванерихъ векъи...

Гьейрандин легьзе! Ат1анва зи пагь!

Ракъин нурари эхир сеферда

Чумалдин тарциз хару экв гана.

Мад туьш хъижеда абур сегьерда,

Гьар са чумалда яру экв кана.

Ингье, легьзеда лал хьана ал рагъ –

Йикъан къайгъуйрин битмиш хьайи к1ват1.

Ц1ун к1ват1 туькьуьмна, серин я Къав-дагъ,

Чк1анвай нурар хъийизвай хьиз к1ват1.

1980.

***

Рагъ кужумна хъиткьиннавай чилери

Ялварзавай михьи цавуз шумуд йугъ.

Т1алабзавай марф векьери, цуьквери,

Мус къвадат1а яраб, лугьуз, умуд юргъ.

Гуя чилин дад-миндадда акьунвай

Гару к1евна цав яргъандик циферин.

Гамишди хьиз гьафтеда йад такунвай,

Абилейсан хъвазвай къарих чилери...

1980.

Ялвар

Твах, зи фикир, Такварандин яргъариз;

Твах вуна зун, кур саил хьиз гъил кьуна.

Чи беденар кьисметар я сурариз,

Хкаж вуна зи гъилевай ц1ил кьуна,

Са к1ар-са к1ар лацу кьезил гурариз.

Твах, зи фикир, Такварандин яргъариз.

Вилер аваз, хьанва хьи чун буьркьуьбур,

Япар аваз, хьанва хьи чун бишибур…

Кьве мет ягъна, йугъди-йифди ялвариз,

Ацукьнава гьам бедел, гьам нашибур…

Сес кьурана ялварзава цавариз:

«Твах, зи фикир, Такварандин яргъариз!»

Таб гуз жезмач адалатсуз гужариз,

Я аскердин гьал аламач жувални;

Энгел хьанва адрес квахьай Ажални…

Тай жедалди жадуйризни пажариз,

Кьват гудалди гьиллейризни тапариз,

Твах, зи фикир, Такварандин яргъариз.

Етимар я, сагъ яз диде-бубаяр –

Белки, им чи Пак Дувандин ара я!?

Чи рик1еркай хьанва руьгьсуз къубаяр.

Ваз ша чи ван! На кьванни чаз чарайа,

Къурбанд ая, Ребби, чун пак турариз!

Твах, зи фикир, Такварандин яргъариз!

1994.

Къамбалдагъ

– Алчуд жез-жез жинжигар хьиз,

Гьиниз я, лагь, вун, къамбалдагъ?

Катзава вун дуьнйа дар хьиз,

Акъваз, жуваз са муг хкягъ.

Гар кьисмет я, вун – бейниван,

Ачух чуьл я ви хуш макан.

Кьисмет к1удиз жеда нивай?

Ни хкида легьзе накьан?

Несибдал ви туш ст1у гуьл,

Амма зун ваз куьз я ухшар...?

Секин туш зи уьмуьрдин гьуьл,

Ханва кьусу, гъилел – къабар.

Акъваз тийиз жинжигар хьиз,

Гьиниз я, лагь, вун, къамбалдагъ?

– Катзава зун сирлу кар чиз:

Гьерекатда уьмуьр я сагъ.

1972.

***

Рекьевайдаз рехъ чир жеда хквердин,

Игиландай сейрзава за къверидаз.

Эгьли жеда закай сирлу техквердин,

Гьатта рехъни къалаз жедач багьридаз.

Къимет гузни агакьдач гьар тегьердин.

Къекъвераг я зун яргъал тир къекъвердин.

Тандал – канаб, къуьнева зи гьебеяр,

Сад – хурунди, садни (бат1ин) далудин.

Кьулухъ – шегьре, вилик – дагълар, тепеяр.

Я Ребб! Зани жуван буржи алудин!

Суракьдава зун эсилрин бегьердин.

Къекъвераг я зун яргъал тир къекъвердин.

Хурундай гуз, далудиндаз вегьезва.

Зун кьулухъди ак 1 ажзава заланда.

Ч1улавд ишез, лацуди заз хъуьрезва,

Гьар камунин пар гьатзава гарданда.

Зи юрфара гар акьазва кефердин.

Къекъвераг я зун яргъал тир къекъвердин.

Рекьевайдан к1вачиз цазни акьахда,

А рекьевач кьаличаяр, гебеяр.

Пуд хуп1 хъвана кьисметдин пак булахдай,

Даиматдиз гъида ац1ай гьебеяр.

Къвердавай ван гужлу жезва эвердин,

Къекъвераг я зун яргъал тир къекъвердин.

На къачурбур ава кьулухъ гьебеда,

Вуна рик1яй гайибур ви вилик ква.

Чарх гана вун мад эвелдал хкведа,

Эвел-эхир – са нукьт1а я, чилик ква.

Руьхъ хьайлани Даиматдин сефердин,

Къекъвераг яз амукьда зун къекъвердин.

1994.

***

Ст1ал гьава, Ст1ал булах, Ст1ал вац1

Гурлу сел хьиз авахьзава Куьредай.

Меденатдин мугъитдин жез гужлу яц1,

Чи тарих вич медена тир бинедай.

Чи Кранар – синт1ал алай Синт1алар –

Ст1ал вац1ун пуд булах, пуд ст1ал я.

Синт1алрикай хьана адлу Ст1алар,

Куь тарихни зи хуравай пуд т1ал я…

Са т1ал къвезва рик1 кьве падай хирелай,

Кьведлагьай т1ал – квахьайвиляй ватан чи.

Пудлагвай т1ал – Садвал фин я рик1елай,

И пуд т1ал я зи пелеллай тапанчи.

Авайбур я кьел-фуъ, гьуьрмет-берекат, –

Эхь, Ст1алриз лайих я и тарифар.

Зегьметчи халкь, к1валахдик квай гьерекат,

Ст1алвияр – алимарни арифар.

Т1вар хкажна Сулеймана, Саяда,

Ад хуьдани чна, къенин аямди,

Чи лайихвал лайихбурун арада?

Я агъузда, я ам чна давамди...

1994

***

И дуьнйадилай къецелай мад дуьнйаяр ава жеди,

Мад дуьнйарихъ чпин ракъар, чпин варцар гала жеди.

Амма зи халкь масана ваъ, шукур Аллагь! Чилел ала,

Маса рагъ ваъ, пак лезги Рагъ гьамиша чи кьилел ала.

Ст1аларни масанавач, дегь Кра я чи ах-макан,

Темягь фидай Алпандин чил, бубайри чаз гайи ватан.

Хуррамитар, Урартвияр алпанвийриз арха хьана,

Ант1алдани, Къавкьаздани лекьрен эсил-рухва хьана.

Дагъни Аран – туьнтвал, сабур чи къилихдин булах хьана,

Ирид лишан алай и чил лезги т1варц1ин дамах хьана.

Зардин тарат1, вирнедин ван хуьх, дуст, рик1е пайдах хьана.

1995

***

Дуст-душманвал, гьам инсанрин къилихар,

Вахтар фида, вири ягъда сафунай.

Аск1ан жеда накьан кьакьан синихар,

Кьил акъатда накьан туъкьуьл гафунай.

Вахт адил я, вири ягъда сафунай.

Накьан мидяй ви майилдиз элкъведа,

Накьан дустни къе ви геле къекъведа.

Перт жеда вун: куьз за а кар авунай?

Къарши-терси ви фикирар элкъведа.

Вахт адил я, вири ягъда сафунай.

Ви хийирдихъ галайбур ви шийирдин

Гара жеда. Тажуб жемир акунай.

Сан какахьда шийирдинни хийирдин –

Кьве мидяйда неда къе са чакунай.

Вахт адил я, вири ягъда сафунай.

И къаришма атун патал арадиз

Рик1ел хкваш: бес вуна вуч авунай?!

На икрамна гагь а, гагь и агъадиз,

Юкь ак1ажиз на ваз «чинер» къачунай.

Табдил жемир: вири чизва худадиз,

Вахт-адилди ягъайт1ани сафунай.

13.02.1996.

Вужар гзаф я?

2500 йис идалай вилик скифрин камалэгъли Анахарсисавай, къейибур гзаф авани чан алайбур?– жузурла, ада суалдиз суал хганай: «сирнавзавайбур гъибурук кутуна к1анда?».

– Лагь кван, вужар гзаф я и дуьнйада,–

Гьуьжетдик ква чуру рехи хьайибур,–

Чан алайбур, я тахьайт1а кьейибур?–

Заз чидайвал, дирибур я зияда.

– Вучиз?– суал акъатна са кьуьзуьдай.

– Сагъдак каш ква, кьейидан невс – ам тух я!

Зун кьенвач хьи, уьмуьр акваз гуьзуьдай!

Гьавиляй чун са нефесдин артух я.

– Вунни ажал даим санал къекъвезва,

Ак1 хьайила хъфей ксар пара я.

Низ акуна, кьейидал чан хквезва?

Текьейбуруз ажал эхир чара я.

– Чан сагъбур бес уьмуьрд гьуьлел алачни,

Абурузни, эхь, кьиникай аян я?

Бес абрув несилдин тум гумачни?

Яъни, абрун уьмуьрд мая залан я!

– Гьаник квачни гъил кьунвайбур ажалди,

Алцурайбур кьисметдин фад мажалди,

Сирнав ийиз уьмуьрд гьуьле авайбур?

Хер хьайибур бед женгерин кьасабда,

Я аникай, я иникай тахьайбур,

Лагь-кван вуна, де гьибуркай гьисабда?...

…Лагьайбурлай пара хьана талгьайбур –

А суалар сада садаз гайибур.

Заз акуна хъфейлани амайбур,

Заз акуна чан аламаз кьейибур.

1990.

***

Куьгьне леэн жагъай садан рекьелай,

Вири крар алатнавай рик1елай.

– Агь, я Ребби! им вуч дигай вахт хьана,

Садлагьана ингье зазни бахт хьана.

Гила жеда гьар йукъуз зун къайгьуда,

Халикь, за ваз амай зат1ар лугьуда:

К1анзамайди пуд леэнни балк1ан я.

Яргъал тахьуй. Яргъал хьун заз так1ан я. –

Руг кьилеллаз балк1андаллайд атана,

Леэн гвайдав къамчи гвадриз рахана:

– Зи леэн гваз куьз къвазнава, хванахва?

Леэн вахце, фад, гежзава, ламрахва!

1999

***

Чимивални мекьивал це лугьуз на вахтунихъ

Галтугналди бахт жедач ви несибдин бахтунихъ.

Кьадарди ваз гайивал, фелекдин т1аб кайивал,

Агакьда вун мураддин рик1евай пак тахтунихъ.

Зун гафунин есир я, таъсир я гьар гьарфунин,

Зун гафунин пак сир я, асир я гьар зат1унин.

Зун гафунин панагь я, гунагь я зун гафунин,

Зун гафунин гьелягь я, аллагь я гьар гьарфунин.

Гьар са калам къадам гьар Садаллагьди гайи заз,

Гьар са к1алам, къалам гьар вахтуни ч1ар кайи заз,

Куьззава зи мефт1еди, эверзавай магьфеди,

Хуьзват1ани чефтеди куьтягь тежер гьафтедин.

Зун рекьида, къирмишда гафарин серт гуьллейри,

Рик1и, руьгьди дадмишна сафсаф беден къирмейри.

Кузва, кузва дустарин тапаррини гьиллейри,

Гъайрайизва рушари, гигиз пехил ксари.

Дувандивай сан жедач зун тухвай кьван жермейрин.

Душмандивай к1ан жедач адил нагьахъ крарин.

Гьуьжетзава силисдал хъверерзавай къастари,

Гуьзетзава межлисдал эверзавай дустари.

Амма заз мад вахт амач: эвернава Винида.

Адалатдин тахт амач. Гузвалда ам кирида.

09.2003.

***

Агь, уьмуьр, уьмуьр,

Туькьуьл ва ширин.

Гагь къекъвей жигъир,

Гагь дагьар дерин.

Садаз вун арха,

Садаз вун халу.

Садаз вун хаха,

Садазни далу.

Садаз вун хейрат,

Садаз вун шейрат,

Садаз дагь-бине.

Садаз терс гуьне.

Ат1ана за тик

Ви синагьрин цал.

Яраб заз птик

Алай ви мурцал?

1998.

***

Зи фикир кьуранва мефт1еда,

Бязи зат1 хквезмач хиялдиз.

Кьуд цлан есир я гьафтеда,

Ван тежез юлдашдиз, аялдиз.

Жува жув тунва за чефтеда,

Илгьамдин къуш кьилел элкъвезмач.

Руьгь – къава, зун ава магьфеда.

П1узарар кьуранва, хъуьрезмач.

За уьмуьр гахт1унда сифтедлай,

Векь хьана, цуьк хьана гатфарин.

Бинедал хкведа бинедлай,

Гьарф хьана сирерин гафарин.

12.08.2002.

Зулун шикил

Кьезил гилвар къарагъзава гьуьлелай,

Гъилевай ч1ав алудзава рик1елай.

Ч1агай гьиссер атана рик1 ац1ана,

Гагьни нагъв хъваз экъеч1зава вилелай.

Къалханри хьиз ц1арц1ар гузва лепейри, Кьер къачузва аскеррин сих тепейри. Рик1ин къеле къачуз жеч вар гатана, Авурт1ани хирер гафун къирмейри.

Кул ягъзава вервец1 гару чилелай, Капарзава пешери чаз тарцелай. Иес хьанва зул, мугьман хьиз атана. Пешер, лув гуз, элкъвезва гьар хилелай.

Xyпl ч1аганва тарар и зул илифай, Руша к1унч1а твазва пешер къекъифай. Аби гам хьиз циферикай шткана, Цавун юкьни гьавиз хьиз я алцифай.

Надинж гару кеферзава пешеркай, Хкатзава гуя хъипи ценеркай. Гагь калтугиз, гагь элкъвез, рехъ ат1ана, Багьдин юкьва квахьзава ам вилеркай.

Ингье катна луж рушарин – нуьк1верин, Яргъай къвезва ванер бахтлу хъверерин. Зунни, гарни гьа алайвал кьурана, Райиж ийиз мана абрун сирерин.

16.11.004.

Марф

Мус квахьда и гатун зегьем?

Къал къачунвай халкьари.

Рагъ ц1и гатуз хьана бегьем,

Мус шадда чун марфари?

Гьа ик1 лугьуз авай эллер,

Эхир, пагь, са марф къвана!

Вац1арикай хьана селлер,

Агъадал гъиз чархар, къванер,

Дагъ зурзурдай галаз ванер,

Налугьуди, цав хана!

Марф яни им – цавай селлер

Авахьзава чилерал.

Чил аквазмач, йад я чилер,

Гуя къвазва гьуьлерал.

Амма, килиг, вуч гуьзел я

Т1ебиатдин макъам и!

Гьар са ст1ал са гъезел я,

Вуч масан я макьам и!

Шшш... – къачуна ст1алри зенг-

Тафт ягъзава пешерал.

Ашукь я зун и мензер генг

Ч1агурзавай ширерал.

Марфади, кирс ц1арар ч1угваз,

Йифзават1а йикъакай?

Ст1алар циз гьахьдай аваз

Ван жезва кьуд патахъай.

Вун гьинавай, баркаван марф,

Ксанвайни циферал?

Гьар са ц1арц1и, кхьиз О- гьарф,

Кьуьлерзава чилерал.

Хар-хар хьана гевгьерар хьиз

Марф чилериз чк1изва.

Биц1и лацу жинерар хьиз

Легьзеда цел алк1изва.

Хкаж жезва шаррдин давра

Гьар ст1алдин кьилелай.

Ст1ал цик акахьдай ара

Алатдани рик1елай!

Цик акахьна – хкудда кьил:

Нефес кума герендик...

Вили цавухъ галамаз вил,

Хъфизва цин бедендик.

19.11. 2007.

Суьрет

Мерд ракъинвай къачузва

И къумралвал зи чини.

Шагьвече хва! – лугьузва

Дидеди хьиз зи чили.

Жуьрэт жезва мурадриз

Шалбуздагьдин живеркай.

Хиялри, лув аладриз,

Дустар кьазва лекьеркай.

Гъизва гатун йифери

Ч1улаввал зи вилериз.

Самурвац1ун селлери

Къуват гузва гъилериз.

Гьайбат я тик чарчаррин

Зи гьиссерин кьакьанвал.

Чил диб я зи гьунаррин,

Руьгьдин паквал, к1убанвал.

Диде-чили, къужахна,

Рик1 гана заз кьет1енди.

Мелгьем гьар са булахдин

Кужумна зи беденди.

Зун, дувулар чилемаз,

Са ц1елхем хьиз хкахьда.

Чилин мердвал рик1емаз,

Даиматдик акахьда.

1979.

Фана дуьнйа

Фана дуьнйа, фана дуьнйа, На чаз уьмуьр гана, дуьнйа. Амма вучиз фугъарайриз Адалатсуз хьана, дуьнйа?

Де, лагь, види дуьз яни ик1? Жигерар куз, ц1уруриз рик1, Ч1уру я ви уьмуьрдин ник1, Бейадалат цана, дуьнйа.

Фана дуьнйа, фана дуьнйа, Гьикьван гъамар гъана, дуьнйа. Виридакай фугъарайриз Вун инсафсуз хьана, дуьнйа!

Фана дуьнйа, фана дуьнйа, Зи рик1 вакай хана, дуьнйа. Зи гунагьар еке тирни, Вун зав икьван къана, дуьнйа?

Гатун цик1из акъудиз къай, Вакай михьиз ат1ана пай, К1анибурал ахцигиз ц1ай, Вуна шумуд кана, дуьнйа?

Я дад амач, я вахъ мирвет, Садаз ч1ух гуз, садаз девлет, Кайибурун к1улаз, гьелбет, Мад т1егъуьнар гъана, дуьнйа.

1998.

http://stihi.ru/2011/09/06/7346